Napisane przez Grzegorza "Lifyen" Żaka i Emilię Wiśniewską

Tranzycja osoby transpłciowej powinna być indywidualna. Konkretne elementy korekty (np. coming out i następująca po nim tranzycja społeczna, terapia hormonalna, zabiegi chirurgiczne, zabiegi kosmetyczne, np. depilacja laserowa, prawne uzgodnienie płci, zmiana danych w dokumentach) wynikają z indywidualnych potrzeb. 

Tranzycja to dla osoby transpłciowej droga do życia w zgodzie ze sobą, do życia bardziej własnego. Wszystkie zmiany, jakie następują w życiu osoby transpłciowej wraz z tranzycją - w jej społecznym, medycznym czy prawnym aspekcie - mają przybliżać osobę trans do swobodnego bycia sobą, realizowania swoich planów życiowych, układania z powodzeniem swoich relacji. To proces, w którym zaznaczają się bardzo mocno dwa doświadczenia, jakie są udziałem wielu osób transpłciowych - dysforia płciowa i euforia płciowa.

Płeć przypisana przy urodzeniu następuje na podstawie oględzin genitaliów noworodka. Może się zdarzyć, że genitalia nie będą jednoznacznie wskazywać na jedną z dwóch płci - kobiecą lub męską. Może nastąpić wtedy wymuszona przez lekarza operacja na genitaliach noworodka. Tych operacji może być wiele, w okresie zaraz po urodzeniu jak i później. Często jedna operacja powoduje, że będą potrzebne kolejne. (więcej o interpłciowości można przeczytać u Fundacji Interakcja: https://www.interakcja.org.pl/ ).

Osoby cispłciowe odczuwają zgodność tożsamości płciowej z ich płcią nadaną przy urodzeniu. W przypadku osób transpłciowych następuje niezgodność między tożsamością płciową i płcią nadaną przy urodzeniu.

Dysforia płciowa to odczuwanie cierpienia i dyskomfortu związanego z rozbieżnością pomiędzy tożsamością płciową a odczuwaniem własnego ciała i/lub funkcjonowaniem społecznym i postrzeganiem przez innych ludzi. Może dotyczyć kilku konkretnych elementów, a nie tylko i wyłącznie całego ciała. Co ważne, nie wszystkie osoby transpłciowe odczuwają dysforię. Jeśli osoba trans nie doświadcza dysforii, to nie znaczy, że nie jest trans czy jest “mniej” trans - tożsamość płciowa to nie jest coś policzalnego, to delikatna materia tego, jak postrzegamy i rozumiemy siebie.

Euforia płciowa to odczuwanie szczęścia, zadowolenia i poczucia zgodności między odczuwaniem własnego ciała i/lub funkcjonowaniem społecznym i postrzeganiem przez innych ludzi a tożsamością płciową. Możemy ją odczuwać np. wówczas, gdy ktoś zwraca się do nas naszym imieniem i prawidłowo odmienia czasowniki, czy wówczas, gdy czujemy się dobrze z naszą ekspresją płciową i mamy poczucie, że wyraża ona to, kim jesteśmy.

Więcej określeń związanych z transpłciowością znajdziecie w naszym słowniczku.

W Polsce korekta płci, zarówno prawna jak i medyczna na obecną chwilę jest daleka od wystandaryzowania do jednej, powszechnie stosowanej procedury. Do niektórych elementów korekty wymagana jest specyficzna dokumentacja, a do niektórych nie.

❗ Osoby transpłciowe nie mają obowiązku decydować się na wszystkie elementy korekty - kiedyś panowało przekonanie, że osoba transpłciowa musi przejść terapię hormonalną i wszystkie możliwe operacje. Osoba transpłciowa powinna mieć możliwość świadomego decydowania o tym, jak ma przebiegać jej tranzycja, zgodnie z jej potrzebami i oczekiwaniami, przy poinformowaniu przez towarzyszącym jej w tym specjalistów o możliwych następstwach poszczególnych procedur medycznych - takie idealne rozwiązanie nazywamy modelem świadomej zgody.

Nie ma czegoś takiego jak zmiana płci

Tożsamość płciowa (indywidualne i wewnętrzne poczucie swojej płci), przez którą rozumiemy słowo płeć znajduje się w głowie. Zgodnie z stanowiskiem specjalistów, tożsamości płciowej nie da się zmienić, a wszelkie metody konwersyjne są uznawane za nieskuteczne i nieetyczne [Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego: https://pts-seksuologia.pl/sites/strona/83/stanowisko-pts-ws-sytuacji-spolecznej-zdrowotnej-i-prawnej-osob-transplciowych]. 

Nie zmieniamy swojego ciała na inne - poprzez elementy korekty dostosowujemy nasze ciało, by odpowiadało naszej odczuwanej płci i temu, jakie ciało chcemy mieć. Tranzycja nie jest szybkim i nagłym procesem, wbrew temu, co sugerować by mogło nieprawidłowe sformułowanie “zmiana płci”.

Wiek

Nie ma żadnej zasady co do wieku, w którym uświadamiamy sobie, że jesteśmy osobami transpłciowymi. Tożsamość płciową inną, niż płeć nadana przy urodzeniu można odczuwać od najmłodszych lat. Można też ją sobie uświadomić na każdym innym etapie życia.

Mając ukończone 18 lat można samemu umawiać wizyty u osób specjalistycznych.

Jeśli macie poniżej 18 lat:

Nieletni (16-18) - wymagana jest zgoda rodziców.

Poniżej 16 - Trzeba zgłosić się do specjalisty/tki z rodzicami lub opiekunami prawnymi.

Tranzycja społeczna

Gdy mówimy o tranzycji, często skupiamy się na jej medycznych i prawnych aspektach. A przecież tranzycja społeczna także bardzo wiele zmienia w życiu osoby transpłciowej i niemal zawsze poprzedza korektę medyczną i prawne uzgodnienie płci. Dla wielu osób cała tranzycja, jakiej potrzebują bądź na jaką mogą sobie pozwolić, to właśnie tranzycja społeczna. Tranzycja społeczna w zupełności odpowiada na potrzeby wielu osób transpłciowych i pozwala im na takie życie, jakie chcą wieść. Wiele osób z naszej społeczności nie mogą sobie pozwolić na korektę medyczną i prawne uzgodnienie płci ze względu na swoje miejsce życia, otoczenie społeczne, ograniczone zasoby finansowe. Tranzycja społeczna jest dla osoby transpłciowej drogą do życia w zgodzie ze swoją tożsamością płciową. 

Kluczowym elementem tranzycji społecznej jest coming out (wyjście z szafy), czyli powiedzenie innym o naszej transpłciowości i o tym, jaka jest nasza tożsamość płciowa. To proces (a nie jednorazowy akt), który stanowi dla nas wstęp do bycia sobą. Coming out bywa dla nas trudny - wraz z nim wiele może zmienić się w naszym życiu. Spotykamy się z różnymi reakcjami ze strony osób, którym mówimy o sobie. To, jak inni przyjmą nasz coming out, czy wyrażą akceptację i czy potwierdzą ją w codziennych interakcjach ma wpływ na to, jak wyobrażamy sobie swoje życie w zgodzie ze swoją tożsamością. Akceptujące, wspierające otoczenie odgrywa duże znaczenie w procesie tranzycji medycznej i prawnego uzgodnienia płci. Wspierające otoczenie daje nam możliwość uzyskania wsparcia w trudnych momentach, przeżywania w otoczeniu bliskich nam osób radości z postępów w tranzycji, dzielenia się swoimi doświadczeniami z innymi osobami trans. Z drugiej strony, korekta medyczna i prawne uzgodnienie płci ułatwiają osobom trans funkcjonowanie społeczne w zgodzie ze swoją tożsamością. 

Osoby transpłciowe mogą wyrażać siebie w różny sposób - poprzez język (często mówimy o zaimkach, ale w przypadku polszczyzny to zapożyczenie z angielskiego - w języku polskim wiele innych części mowy zdradza płeć), wygląd (fryzura, ubrania, makijaż, zarost bądź jego brak), sposób mówienia, gesty, głos i praca głosem… Wszystko to składa się na elementy ekspresji płciowej. W naszym społeczeństwie kojarzone są one stereotypowo z jedną z binarnych dwóch płci (np. kolor różowy kojarzony jest z kobietami, a niebieski z mężczyznami). Tak naprawdę jednak to do nas powinno należeć wyrażanie siebie i naszej tożsamości tak, jak chcemy to robić.

Wiele osób transpłciowych odkrywanie siebie zaczyna właśnie od eksperymentowania ze swoją ekspresją płciową. To bardzo ważne, aby tworzyć i dbać o bezpieczne przestrzenie na odkrywanie siebie. To, jak wyglądamy i się zachowujemy, nie powinno rzutować na to, jak nas traktuje otoczenie. Zasługujemy na szacunek i uznanie naszej tożsamości niezależnie od tego, czy wpasowujemy się w stereotypy płci, czy nie.

Specjaliści, opinie, diagnoza...

Podstawą wiedzy dla specjalistów jest Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, określane skrótem ICD. W 2019 ogłoszono, że do użytku wchodzi nowa edycja klasyfikacji, ICD-11 - zacznie ona obowiązywać od roku 2021. Natomiast każdy kraj sam zadecyduje, kiedy wprowadzi ICD-11, wcześniejsze ICD-10 w Polsce weszło do użytku  po 6 latach od generalnego wprowadzenia.

Jeszcze ICD-10 transpłciowość traktuje w kategorii zaburzeń identyfikacji płciowej (kod F.64), wśród wymienionych zaburzeń można znaleźć transseksualizm (F64.0) oraz transwestytyzm o typie podwójnej roli (F64.1). W najnowszym ICD-11 temat transpłciowości został poruszony w rozdziale dotyczącym zdrowia seksualnego, gdzie wymienia się niezgodność płciową u osób nastoletnich i dorosłych oraz niezgodność płciową u dzieci.

Więcej można o tym przeczytać tutaj: https://www.facebook.com/FundacjaTransFuzja/posts/10161829710665319 

W Polsce nie ma żadnych standardów dotyczących tego, jak powinna wyglądać droga osoby transpłciowej w tranzycji. Brak jest ujednoliconej, powszechnie akceptowanej i stosowanej procedury określającej, jak powinien wyglądać proces diagnostyki, podejście specjalistów i ich poziom wiedzy są bardzo zróżnicowane. Utarło się, że osoby transpłciowe potrzebują opinii seksuologicznej, do tej z kolei potrzebne są jeszcze opinie psychologiczna i psychiatryczna. Specjaliści wymagają różnych dodatkowych badań - badań krwi i moczu, w tym wykazującym poziom hormonów, kariotypu, EEG, rezonansów magnetycznych, wizyty ginekologicznej, wizyty urologicznej...

Dobrze przed pierwszą wizytą zorientować się, jakich badań wymaga osoba, u której umawiamy się na wizytę. Pozwoli nam to zaoszczędzić czas i pieniądze. Jeśli nie wiemy dlaczego jakieś badanie jest potrzebne, to najlepiej będzie zapytać o nie specjalistę.

Sposób działania osób specjalistycznych jest różny - niektórzy lekarze opierają się na nieaktualnym stanie wiedzy, wymagają niebezpiecznego i niepotrzebnego testu realnego życia, nie uznają niebinarności, uznają, że osoby transpłciowe mogą być tylko heteroseksualne. Do innych możemy spokojnie iść będąc osobą niebinarną czy mając niestereotypową ekspresję płciową, licząc na to, że spotkamy się ze strony osoby specjalistycznej z właściwym podejściem i wiedzą.

Więcej można przeczytać w Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego dotyczących opieki nad zdrowiem dorosłych osób transpłciowych - jest to stanowisko ekspertów dostrzegających potrzebę zmian w podejściu do transpłciowych pacjentów_tek:  http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/onlinefirst/Grabski_PsychiatrPolOnlineFirstNr187.pdf 

Mapka Specjalistów

Aktualizowana mapka specjalistów prowadzona przez społeczność transpłciową:
https://www.google.com/maps/d/u/3/edit?mid=1H6uOjAMXq1hfVfF-bHXgd6h8JhGpWh3k 

Jak uzyskać opinię seksuologiczną?

Opinie seksuologiczne (zwane tez niekiedy diagnozami) wydawane są przez lekarzy ze specjalizacją seksuologiczną. Na takiego lekarza mówi się też lekarz prowadzący, ponieważ taka osoba specjalistyczna będzie “mentorem” podczas całego procesu tranzycji. Lekarz prowadzący powinien przedstawić na pierwszej wizycie to, jak prowadzić osobę transpłciową przez proces tranzycji, jakie kroki można podjąć, jak wyglądają poszczególne elementy korekty i towarzyszące im zmiany -te odwracalne i nieodwracalne. Po zrozumieniu potrzeb osoby transpłciowej lekarz skieruje ją na badania, przy czym powinien  wytłumaczyć, dlaczego te badania są konieczne. Lekarz prowadzący zaleca terapię hormonalną, jeśli osoba transpłciowa chce ją rozpocząć. W zależności od tego w jaki sposób chcecie przejść tranzycję, lekarz skieruje Was na operacje i wypisze Wam opinię do sądu, potrzebną do uzgodnienia danych metrykalnych.

Lekarz może mieć dodatkową specjalizację (np. psychiatryczną, ginekologiczną, andrologiczną, endokrynologiczną…) więc można umówić się do takiego lekarza na NFZ w przypadku posiadania ubezpieczenia zdrowotnego. Seksuologia nie jest refundowana, ale psychiatria czy endokrynologia już tak - dlatego umawiamy się do lekarza który przysługuje nam na NFZ i dodatkowo posiada specjalizację seksuologiczną. Idąc do lekarza seksuologa z specjalizacją psychiatryczną omijamy etap robienia opinii psychiatrycznej.

❗ Opinia seksuologiczna może być jednak później wymagana przez innych specjalistów (np. przez endokrynologa  wypisaniem hormonów) lub przez sąd.

❗ Czasami lekarz prowadzący prosi o spisanie życiorysu - oszczędza to nie tylko pieniądze, ale i częstotliwość wizyt. Jeśli potrzebujecie wskazówek odnośnie pisania życiorysu możecie je znaleźć tutaj: Jak napisać życiorys?

❗ Specjaliści dążą do ustalenia, czy osoba ma stałe poczucie tożsamości i tym warunkują możliwość rozpoczęcia dalszych etapów korekty medycznej.  

Specjaliści nie powiedzą Wam kim jesteście. Mogą wyjaśniać, czym jest tranzycja, ale osoba specjalistyczna będzie dążyła do tego, aby osoba transpłciowa sama odkryła i uświadomiła sobie kim jest. Specjaliści powinni być od tego, aby nam w tym procesie towarzyszyć i ułatwiać nam realizację naszej tożsamości. Nie idźcie do diagnosty z nastawianiem "on/a mi powie kim jestem", nastawcie się na "on/a mi pomoże odkryć siebie".

Niestety, to w dalszym ciągu obraz wyidealizowany, ponieważ w dalszym ciągu możemy trafić na specjalistów, którzy reprezentują zupełnie inne podejście do transpłciowych -pacjentów_tek. Wciąż zdarza się, że osoba transpłciowa może usłyszeć od swojego lekarza prowadzącego, że np. wcale nie jest transpłciową kobietą, tylko “kobiecym gejem”. Nie powinno się to dziać i już to wystarczy, aby uznać za wątpliwe przygotowanie specjalisty wypowiadającego takie stwierdzenia.

❗ W kontakcie ze specjalistami powinniście_nyście mieć dobre warunki do tego, żeby mówić o swoim doświadczaniu transpłciowości. Po stronie specjalisty leży zapewnienie Wam takich warunków, abyście czuli_ły się komfortowo mówiąc o swoich planach związanych z tranzycją, Waszym postrzeganiu i rozumieniu siebie, dysforii. W takich warunkach specjaliści są w stanie dowiedzieć się o Was wszystkiego, czego potrzebuje, by prowadzić Was przez proces tranzycji. Dodatkowo, nie powinny ich interesować sprawy nie mające związku z Waszą tożsamością, a już na pewno nie powinny wpływać one na diagnozę czy decyzję o przepisaniu hormonów. Nie powinniście_nyście mierzyć się z poczuciem, że musicie kłamać albo przemilczać jakieś fakty z obawy o to, jak zinterpretuje Wasze słowa specjalista. Osoby specjalistyczne powinny być od tego, by pomagać chcą pomóc osobom transpłciowym, a jeśli diagnostyka nie będzie opierać się na Waszym przeżyciu siebie, to nie będzie ona prawidłowa - i mamy tu na myśli zarówno to, co Wy powiecie specjalistom, jak i to, co oni z tym zrobią. W miarę możliwości starajcie się wybierać takich specjalistów, którzy zapewnią Wam warunki do podzielenia się z nimi Waszymi doświadczeniami.

❗ Jeśli nie rozumiecie, dlaczego któreś badanie jest potrzebne, zapytajcie o to swojego lekarza.

❗ Wiedzę o osobach specjalistycznych, o ich praktyce zawodowej, poziomie wiedzy możecie zaczerpnąć od innych osób transpłciowych. Może to być dla Was dobre źródło wiedzy o tym, jaka osoba specjalistyczna będzie Wam odpowiadać, ale też możecie przy tej okazji wyrobić sobie swój ogląd tego, jak kontakt ze specjalistami powinien wyglądać i jakie możecie mieć w tej kwestii oczekiwania.

Jak uzyskać opinię psychologiczną?

Opinię psychologiczną przygotowuje psycholog, można wykonywać ją prywatnie lub na NFZ po uzyskaniu skierowania do psychologa (np. od lekarza rodzinnego).

Jak uzyskać opinię psychiatryczną?

Opinię psychiatryczną wystawia lekarz ze specjalizacją psychiatryczną, zazwyczaj wystarcza jedna wizyta. Taka opinia to dokument o braku zaburzeń lub zaburzeń pod kontrolą specjalistyczną, które nie przeszkadzają w tranzycji. Wiele osób transpłciowych doświadczających różnych problemów zdrowia psychicznego obawia się, że te trudności okażą się przeszkodą w tranzycji - bywa z tym różnie i opinia psychiatryczna wskazująca na problemy zdrowia psychicznego sama w sobie nie zamyka jeszcze drogi do dalszych etapów korekty medycznej. Warto przy tym pamiętać, że źródłem tych problemów bywa często to, że osoba nie ma możliwości, by żyć w zgodzie ze swoją tożsamością - i to właśnie korekta medyczna może pomóc osobie uporać się z tym.

Rozpoczęcie hormonoterapii

Leki hormonalne w Polsce przepisywane są na receptę - oznacza to, że przepisać może je tylko i wyłącznie lekarz. Nie mamy wystandaryzowanych procedur z tym związanych, często recepty wypisują lekarze prowadzący (część z nich ma specjalizację endokrynologiczną). Endokrynolog jest lekarzem specjalistą od gospodarki hormonalnej i odpowiadających za nią układów narządów. Osoba o specjalizacji endokrynologicznej będzie ustalała dawkę hormonów oraz monitorowała Wasze zdrowie. Endokrynolog zleca badania krwi i hormonów - przed pierwszą wizytą dobrze jest się dowiedzieć jakie badania są wymagane i zrobić je wcześniej. Po dostarczeniu wymaganych wyników badań lekarz rozpoczyna terapię hormonalną.

Mając zaświadczenie o przyjmowaniu leków na stałe wraz z zapisaną dawką każdy lekarz powinien móc wypisywać dalsze recepty.

W Polsce nie każda osoba specjalizacji endokrynologicznej podejmie się leczenia dysforii płciowej u osoby transpłciowej dlatego warto zapytać inne osoby transpłciowe o polecanych specjalistów. Zaburzenia hormonalne takie jak niedoczynność tarczycy lub hashimoto nie są przeszkodą w hormonalnej terapii zastępczej - po uregulowaniu tego typu problemów specjalista endokrynologii rozpoczyna hormonalną terapię zastępczą. Dobrze dobrane dawki są ważne dla uzyskania pożądanych efektów. Warto pamiętać, że ich przekraczanie niekoniecznie przyspiesza postępy HRT - często może przynieść wręcz odwrotne skutki.

Efekty hormonoterapii - komentarz

Ludzkie organizmy są różne i różnie też mogą reagować na hormonalną terapię zastępczą. Informacje zawarte w powyższych tabelkach obrazują pewne obserwowalne prawidłowości, ale w przypadku konkretnych osób efekty HRT (Hormone replacement therapy, zastępcza terapia hormonalna)  mogą się różnić i pojawiać się na innym etapie terapii. Hormonoterapia nie jest antykoncepcją.

Zabiegi kosmetyczne

Nawet jeśli w dodatkowe zabiegi nie są zaangażowani chirurdzy to mogą znacząco wpływać na wygląd osoby - dlatego też osoby transpłciowe się na takie zabiegi decydują.

Zabiegi kosmetyczne nie wymagają dokumentacji medycznej, jednak warto wybrać placówki polecane jako przyjazne osobom transpłciowym. Dzięki temu mamy szansę natrafić na przyjazną atmosferę.

Zabiegi depilacji laserowej - Wiele osób zastanawia się, czy ich rozpoczynanie ma sens przed rozpoczęciem hormonalnej terapii zastępczej. Paradoksalnie, im mocniejszy i twardszy zarost, tym łatwiej poddaje się depilacji laserowej. Zabiegi takie można przeprowadzać etapami, na poszczególnych partiach ciała. Zwykle depilacja konkretnego obszaru skóry wymaga od 6 do 8 zabiegów w odstępach 4-6 tygodni. W salonie powinny zostać przekazane informację o przeciwwskazaniach i sposobie pielęgnacji skóry. Ważne jest, aby skóry po zabiegu nie wystawiać na słońce - stąd depilację laserową twarzy warto zaplanować sobie na okres między październikiem a kwietniem.

Operacje

Chirurg decyduje o tym, jakiej dokumentacji wymaga. W Polsce nie można pozbawić płodności drugiego człowieka, dlatego wszelkie operację związane z narządami rozrodczymi można wykonać w Polsce dopiero po zmianie oznaczenia płci w dokumentach. Wiele osób wybiera kliniki zagraniczne - zarówno ze względu na wymagania dot. dokumentacji, jakie stawiają osobom transpłciowym, jak i poziom wiedzy i przygotowanie do wykonywania skomplikowanych zabiegów.

Każdy zabieg niesie za sobą ryzyko medyczne. Komplikacje albo niezadowalający efekt zabiegów mogą spowodować, że konieczne będą dalsze interwencje chirurgiczne. Osoba transpłciowa powinna otrzymać pełną informację o tym, z jakim ryzykiem medycznym wiążą się zabiegi, na które się decyduje. Ważne jest, aby decyzję o wyborze kliniki i rodzaju zabiegu poprzedzić zebraniem dokładnych informacji o klinikach, których wybór rozważamy. 

Zabiegi z zakresu chirurgii kosmetycznej i estetycznej, które można zrobić prywatnie nie mając uzgodnionych danych

• Rekonstrukcja klatki piersiowej (nazywana często mastektomią, natomiast w kontekście osób transpłciowych właściwszym określeniem jest właśnie rekonstrukcja klatki piersiowej) - może zostać wykonana różnymi metodami, w zależności od indywidualnych potrzeb można zostawić sutki lub usunąć, zdecydować o całkowitym usunięciu bądź redukcji tkanki tłuszczowej

• piłowanie jabłka adama,

• powiększenie piersi,

• operacja feminizacji twarzy (FFS - facial feminisation surgery),

• operacja feminizacji głosu (Voice feminization surgery) - technika chirurgiczna służąca do podniesienia wysokości tonu głosu,

• lipoplastyka - usunięcie bądź przeszczep tkanki tłuszczowej (dotyczy także powiększenia piersi).

Zabiegi z zakresu chirurgii kosmetycznej i estetycznej, które można zrobić mając uzgodnione dane

• Histerektomia (wykonywane w Polsce na NFZ tylko dla osób z “M” w dowodzie osobistym),

• orchidektomia (Orchiectomy) - zabieg polegający na usunięciu jąder; długi czas orchidektomię traktowano jako zabieg konieczny przy hormonalnej terapii zastępczej ze względu na ryzyko nowotworu, obecnie kładzie się nacisk na konieczność regularnego przeprowadzania badań monitorujących.

Zabiegi przeprowadzane na genitaliach (SRS - sex reassignment surgery, GRS - Genital Reassignment Surgery):

• Neofalloplastyka (Neophalloplasty) - jeden ze sposobów na wytworzenie prącia,

• metoidoplastyka (Metoidioplasty) - jeden ze sposobów na wytworzenie prącia z łechtaczki powiększonej w efekcie hormonalnej terapii zastępczej,

• waginoplastyka - rekonstrukcja pochwy.

Zabiegi coraz popularniejsze w innych krajach

Osoby transpłciowe nie muszą mieć normatywnych ciał (tzn. takich, które są uznawane za normalne - w tym przypadku w aspekcie płci). Coraz więcej osób transpłciowych w swoim procesie tranzycji wybiera dla siebie zabiegi, które najlepiej odpowiadają ich potrzebom, temu, jakie ciała chcą mieć, a nie temu, jak powszechnie myśli się o ciałach kobiecych bądź męskich. Stąd coraz częściej osoby transpłciowe decydujące się na operacje na genitaliach wybierają zabiegi, które pozwalają im mieć takie ciało, jakiego dla siebie chcą, a nie ciało spełniające oczekiwania innych. Warto zatem wspomnieć o zabiegach, które odpowiadają na takie indywidualne potrzeby. Na razie wiedza o tych zabiegach przenika do Polski powoli i w samej transpłciowej społeczności w Polsce mało się o nich mówi. Wymienić tu możemy m.in.: 

• penektomia - usunięcie penisa, bez zabiegów rekonstrukcji

• klitoroplastyka - rekonstrukcja łechtaczki, wulwoplastyka - rekonstrukcja zewnętrznych narządów płciowych - warg sromowych; zabiegi te można wykonać bez waginoplastyki bądź z waginoplastyką mającą na celu wytworzenie płytkiej pochwy.

Detranzycje

Mówi się, że detranzycja dotyczy szacunkowo ok. 1 proc. osób, które wcześniej przechodziły przez proces tranzycji. Ankieta przeprowadzona przez chirurgów_chirurżki ze Światowego Stowarzyszenia Specjalistów(-tek) do spraw Zdrowia Osób Transpłciowych wykazała, że spośród osób, które przeszły zabiegi chirurgiczne w ramach korekty płci, 0.3 proc. zgłaszało w okresie późniejszym potrzebę zabiegów chirurgicznych związanych z detranzycją.

Powody detranzycji mogą być bardzo różne. Bardzo częstym jest transfobia, z jakim osoba transpłciowa spotyka się w swoim otoczeniu. Osoby trans decydują się na tranzycję, aby móc funkcjonować w zgodzie ze swoją tożsamością i poprawić jakość swojego życia. Transfobiczne otoczenie sprawia, że pomimo postępów w tranzycji, osoba transpłciowa musi zmagać się z brakiem akceptacji, wykluczeniem, dyskryminacją. Stąd wiele historii osób, które po korekcie płci zmieniają miejsce zamieszkania i zaczynają nowe życie w innym otoczeniu. Dlatego również ważne jest, aby osoby transpłciowe mogły liczyć na wsparcie i akceptację w swoim otoczeniu.

Kolejny powód to możliwości finansowe. Tranzycja jest zwykle kosztownym procesem i jej sfinansowanie od większości z nas wymaga wielkiego wysiłku. Wiecie dobrze, jak wiele osób zakłada zbiórki, by móc sfinansować swoją tranzycję. Gdy osoba traci pracę i źródło utrzymania, często traci też możliwość kontynuowania tranzycji. Dla osób, które znajdują się w takiej sytuacji, jest to bardzo trudny moment - i nie jest to kwestia swobodnej decyzji, ale braku wyboru.

Także dlatego wiele osób rozpoczyna proces retranzycji, gdy mają taką możliwość. Zmiana otoczenia, ustabilizowanie swojej sytuacji finansowej pozwala im wrócić do procesu tranzycji, którego potrzebują do życia w zgodzie ze swoją tożsamością.

Odkrywanie siebie to proces, w którym napotykamy na wiele pytań, dowiadujemy się o sobie nowych rzeczy, dochodzimy do lepszego zrozumienia tego, kim jesteśmy. Ważne, abyśmy mieli_miały do tego dobre warunki, aby móc szczerze spojrzeć w głąb siebie i przezwyciężyć towarzyszące nam przy tym obawy. To, jak kiedyś postrzegaliśmy_łyśmy siebie nie musi zgadzać się z tym, co wiemy o sobie i naszej tożsamości płciowej dziś. Ale to nie znaczy, że nam “się odwidziało.” Znaczy to natomiast, że do odkrywania siebie potrzebujemy spokojnych warunków, bo nie jest to łatwe.

Koszta i NFZ

Każda droga korekty jest indywidualna, a to oznacza że nie da się oszacować kosztów finansowych, jakie w związku z tranzycją poniesie każda osoba transpłciowa. Specjaliści mają różne stawki cenowe, może być wymagana różna ilość wizyt, a każda osoba -transpłciowa może mieć swoje własne indywidualne potrzeby co do elementów korekty płci.

Aby rozpocząć wizyty na NFZ, trzeba dowiedzieć się najpierw jakiej specjalizacji (oprócz seksuologicznej, ponieważ wizyty seksuologiczne nie są refundowane) jest wybrany lekarz prowadzący. Następnie można poprosić lekarza rodzinnego o skierowanie na NFZ do tejże specjalizacji (np. na wizytę psychiatryczną do psychiatry seksuologa, na wizytę endokrynologiczną do endokrynologa seksuologa). Nie ma potrzeby się przy tym ujawniać powodu naszego pytania o skierowanie, wystarczy powiedzieć, że potrzebna jest pomoc np. psychiatryczna i jest to sprawa prywatna.

Zabiegi z zakresu chirurgii kosmetycznej i estetycznej na NFZ:

• Rekonstrukcja klatki piersiowej może być wykonana po uzgodnieniu danych (jako “mastektomia usuwająca ginekomastię” wykonywana w Polsce na NFZ tylko dla osób z “M” w dowodzie osobistym),

• histerektomia (wykonywana w Polsce prywatnie i na NFZ tylko dla osób z “M” w dowodzie osobistym).

Wskazówki:

• Przyjaźni lekarze rodzinni na NFZ mogą na prośbę i pokazanie skierowania prywatnego wypisać skierowanie na niektóre badania na NFZ,

• badania na NFZ można umówić się w pobliskim miasteczku gdzie czas oczekiwania może być mniejszy niż w większym mieście.

Uzgodnienie płci w Polsce

Jak uzgodnić płeć metrykalną? Jak uzgodnić płeć w dokumentach?

Nie mamy żadnej administracyjnej procedury odnośnie uzgodnienia płci. Jeśli osoba transpłciowa chce uzgodnić płeć w Polsce to zgodnie z praktyką sądową przyjmuje się, że musi pozwać do Sądu Okręgowego własnych rodziców/opiekunów prawnych o błędne przypisanie płci przy urodzeniu na podstawie art 189 kodeksu postępowania cywilnego. W przypadku, gdy żadne z rodziców bądź opiekunów prawnych nie żyje, sąd ustanawia kuratora - zwykle zupełnie obcego dla osoby trans człowieka, który po prostu funkcjonuje w trakcie postępowania jako strona w sprawie. Sprawy takie w polskich sądach funkcjonują pod nazwą spraw o ustalenie płci.

Nie ma ustalonej dokumentacji jaką trzeba przedstawić.

Zdarzały się przypadki gdzie osoba transpłciowa uzgadniała dane metrykalne jedynie na podstawie przedstawionej opinii psychologicznej, jednakże przebiegi spraw i wymagane dokumenty mogą się różnić w zależności od rodziców lub opiekunów prawnych, sądu i biegłych których sąd może powołać.

Ponieważ rodzice bądź opiekunowie prawni są traktowani jako strona w sprawie, mogą mieć wpływ na przebieg postępowania i starać się utrudniać bądź przedłużać postępowanie. Z racji tego, że są stroną w sprawie, mają też prawo wglądu do akt sprawy. Oznacza to, niestety, że trafiają do nich opinie powołane przez sąd biegłych, zawierające często bardzo dokładne informacje o życiu seksualnym osoby transpłciowej.

Wyrok sądu daje osobie transpłciowej możliwość wymiany dokumentów na zawierające nowe dane osobowe i zmienione oznaczenie płci. Problemem jest brak obowiązku wymiany świadectw pracy przez pracodawców. Sprawia to, że osoby transpłciowe po uzgodnieniu płci prawnej mogą mieć poważne problemy z udokumentowaniem swojej dotychczasowej kariery zawodowej. 

Osoby poniżej 18 r.ż. mogą pozwać rodziców przez kuratora sądowego który będzie występował w imieniu osoby niepełnoletniej. Osoba transpłciowa która ukończyła 18 lat dalej musi pozwać swoich rodziców.

Więcej informacji o uzgodnieniu płci w Polsce pojawi się w ramach materiałów opracowywanych przez zespół prawny Fundacji Trans-Fuzja.

Ważne linki:

Pozew przygotowany przez Pawła Wuwra z konsultacją Magdy Mijas i Grzegorza "Lifyen" Żaka:
https://drive.google.com/file/d/1l27oyLhQ2m_5KXQRV5w9ZwHZ07n8ShdY/view?usp=sharing 

Postępowania w sprawach o ustalenie płci
https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Postepowania_w_sprawach_o_ustalenie_plci.pdf